Trening Umiejętności Społecznych, czyli o nawiązywaniu i utrzymywaniu wartościowych relacji z innymi. Wspieranie rozwoju społecznego

Chyba nie muszę nikogo z Was przekonywać, że dobre relacje z innymi ludźmi wpływają pozytywnie na jakość naszego życia.
Nawiązywanie kontaktu, rozpoczynanie i podtrzymywanie rozmowy, aktywne słuchanie, rozpoznawanie emocji u siebie i rozmówcy, proponowanie zabaw czy innych aktywności, współpraca w grupie, odpowiedzialność za wspólnie wykonywane zadania, radzenie sobie w sytuacjach konfliktowych, asertywność - to umiejętności potrzebne w ciągu całego życia. Najlepiej, jeżeli nabywa się ich w trakcie naturalnego treningu społecznego w rodzinie, a potem w najbliższym środowisku. Jednak wielu dzieciom i nastolatkom niezbędne jest dodatkowe wsparcie w zakresie rozwoju społecznego. To właśnie dla nich powstał Trening Umiejętności Społecznych, który daje możliwość przećwiczenia w grupie nowych zachowań i pod przewodnictwem doświadczonych trenerów pozwala wypracować odpowiednie zachowania w różnych sytuacjach społecznych. 

Dla tych, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej i stosować tę metodę w pracy z dziećmi i młodzieżą lub przygotowują się do zdobycia certyfikatu trenera TUS, przygotowałam wykaz przydatnych publikacji: "Trening Umiejętności Społecznych, czyli jak poprawić funkcjonowanie społeczne dzieci i nastolatków". Jest to adnotowany wykaz książek i artykułów z czasopism pedagogicznych oraz materiałów online. Większość z nich to publikacje o charakterze praktycznym; zawierają liczne wskazówki dla nauczycieli i trenerów oraz pomoce wykorzystywane podczas zajęć. W wyborze odpowiedniej publikacji pomogą Wam adnotacje, w których przedstawiłam zawartość każdej z nich. 

Zajęcia w ramach TUS mogą być organizowane dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, zagrożonych niedostosowaniem społecznym, ale także dla dzieci nieśmiałych, introwertycznych czy często wchodzących w konflikty. Grupa powinna zapewnić uczestnikom poczucie akceptacji, dać im poczucie bycia wysłuchanymi oraz pokazać, że mogą być lubiani. Metodami najczęściej wykorzystywanymi w trakcie TUS są gry i zabawy, dyskusja, burza mózgów, scenki, bajkoterapia oraz karty pracy. Co ważne, aby dziecko mogło korzystać z TUS-u, nie musi mieć oficjalnej diagnozy opinii z poradni psychologiczno-pedagogicznej ani orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

Warto dodać, że w Treningu Umiejętności Społecznych mogą uczestniczyć również dorośli, którzy zmagają się z problemem nieśmiałości, trudnościami w zakresie nawiązywania i utrzymywania relacji, asertywności czy wyrażania emocji. W każdym wieku możemy uczynić swoje życie lepszym.

Czas szybko umyka, zbliża się Dzień Guzika! Materiały dla nauczycieli

Dzień Guzika (tak, tak, on też ma swoje święto) już za kilka dni - 12 grudnia.
Ponieważ takie dni tematyczne (np. w przedszkolu) wymagają sporo przygotowań, wyszukałam dla Was materiały, z których możecie skorzystać. To propozycje zabaw, piosenki, słuchowiska, bajki i ciekawostki. Zebrałam je w kolekcji Wakelet "Dzień Guzika. Materiały dla nauczycieli na ciekawe zajęcia dla przedszkolaków i uczniów" - wszystkie dostępne są w internecie.
Wiele ciekawych pomysłów znajdziecie również w książkach i czasopismach dla nauczycieli. Guziki można wykorzystywać przez cały rok, nie tylko w Dniu Guzika - np. jako pomoce dydaktyczne. Opracowałam wykaz takich ciekawych publikacji: "Mały guzik, wielka zabawa. Materiały dla nauczycieli nie tylko na Dzień Guzika". Zobaczycie, że guziki sprawdzą się nie tylko w zabawie - pomogą np. w nauce kodowania, w rozwijaniu umiejętności matematycznych, technicznych, plastycznych, w kształtowaniu u dzieci spostrzegawczości czy koncentracji.
A ponieważ zbliżają się Święta, na koniec chciałabym polecić Wam książkę, w której oczywiście pojawia się nasz bohater. Ale to nie taki zwykły guzik - "Magiczny guzik i list do Mikołaja" Katarzyny Wierzbickiej z ilustracjami Agnieszki Filipowskiej (znacie ją być może z serii o Misi i jej małych pacjentach) to niewielka, ale pełna magii książeczka dla młodszych dzieci. To "historie rozgrzewające jak kubek kakao", jak zapowiada wydawca (Wydawnictwo Skrzat).

Magia świątecznych dni, czyli grudniowe święta nietypowe. Materiały dla nauczycieli

Wokół nas robi się coraz bardziej świątecznie - pojawiają się światełka, kolorowe dekoracje, pierwsze choinki. Przygotowania do Świąt Bożego Narodzenia rozpoczęły się na dobre.
Ale zanim nadejdą te najważniejsze grudniowe święta, po drodze jeszcze kilka innych niezwykłych dni. Będą okazją do zabawy lub przypomnienia o sprawach ważnych.
To będzie również okazja do zorganizowania ciekawych, nietuzinkowych imprez i zajęć w przedszkolu czy szkole, a dla dzieci - do wykazania się wiedzą, pomysłowością, kreatywnością i talentami. A także do poznania tradycji i zwyczajów. 
Dziś obchodzimy Międzynarodowy Dzień Osób z Niepełnosprawnościami, a przed nami Barbórka, czyli Dzień Górnika (4 grudnia) Międzynarodowy Dzień Wolontariusza (5 grudnia). Potem  nadejdą: Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka (10 grudnia), Dzień Księgarza (13 grudnia) i Międzynarodowy Dzień Migrantów (18 grudnia). I jeszcze święta dla koneserów i smakoszy, czyli Dzień Herbaty (15 grudnia) i Dzień Keksa (27 grudnia).
No i oczywiście Mikołajki (już niedługo!) - święto chyba najbardziej wyczekiwane przez dzieci, a z mniej znanych - Dzień Guzika, który przypada 12 grudnia (wkrótce przedstawię Wam na blogu materiały na ten dzień). 

Nie zapominajmy, że w grudniu mamy też Dzień bez Przekleństw (17.12) - ale najlepiej, żeby każdy dzień był taki...

A co czytać w grudniu, w te wszystkie świąteczne, nietypowe dni? Zobaczcie, co proponuje Fundacja ABCXXI (w ramach akcji Cała Polska Czyta Dzieciom).

Zabawy z kolorem - sposób na jesienno-zimową szarugę. Materiały dla nauczycieli

Przed nami końcówka jesieni i cała długa zima. Czy będzie biała? - zobaczymy.
A jeżeli znudzi nam się już jesienna i zimowa szarość - możemy pobawić się z dziećmi w kolory. Malowanie, rysowanie, a przede wszystkim - eksperymentowanie, czyli to, co dzieci tak lubią. Same dokonują odkryć i poznają przy tym świat. Do tego - dobra zabawa i śmiech (no cóż, czasami można się trochę pobrudzić), trochę ruchu i zagadek - to przepis na jesienno-zimowe lekarstwo. Propozycje takich zabaw i eksperymentów znajdziecie w wykazie "Zabawy z kolorem", który dzisiaj Wam przedstawiam. Zgromadziłam w nim artykuły w czasopismach pedagogicznych i materiały dostępnych online (również w formie video).
Dobrej zabawy!

Jak poznać i zrozumieć świat osób niewidomych? Materiały na Międzynarodowy Dzień Niewidomych - dla dzieci, młodzieży i dorosłych

13 listopada to dzień poświęcony ludziom niewidomym i niedowidzącym. Jest to także okazja do przybliżenia dzieciom i młodzieży (ale także dorosłym) problemów funkcjonowania osób z niepełnosprawnością wzroku.

A kto może to zrobić lepiej niż same osoby niewidome? Polecam materiały opracowane w ramach projektu "Zapytaj niewidomego", zrealizowanego przez Fundację Prowadnica. Dotychczas opracowano 13 artykułów, poruszających rozmaite zagadnienia, np.:

• o zabawie i nadopiekuńczości, czyli o dzieciństwie niewidomych,
• o (nie)porządku i o tym, skąd osoby niewidome wiedzą, kiedy posprzątać,
• o tym, jak gotują niewidomi, 
• o tym, jak niewidomi się ubierają,
• o orientacji przestrzennej, poruszania się i podróżowaniu osób niewidomych,
• o opiekunach, przewodnikach i pomaganiu.

Co ważne, za pomocą specjalnego formularza na portalu Fundacji można zadawać kolejne pytania! 

Wiele ciekawych i przydatnych materiałów znajdziecie również w wydawanych przez Polski Związek Niewidomych czasopismach dla dzieci, młodzieży, rodziców dzieci z niepełnosprawnością wzrokową oraz dla dorosłych: 

„Promyczek” - dwumiesięcznik dla dzieci młodszych, w wieku 0-12 lat. W „Promyczku” dzieci znajdą treści zarówno edukacyjne, jak i bajki czy wierszyki. Teksty są napisane prostym językiem i przekazują treści odpowiednie dla tej grupy wiekowej. Wydawane jest w trzech wersjach: elektronicznej (html), w druku powiększonym i w brajlu. 
„Pod lupą” - czasopismo dla dzieci starszych, w wieku 12-18 lat. Porusza tematy ważne dla młodzieży - zarówno trudne, (depresja, hejt czy rywalizacja), jak i lekkie (np. muzyka, literatura, podróże). Wśród autorów są psychologowie i nauczyciele oraz same nastolatki. Treści dopasowane są do potrzeb i zainteresowań młodzieży z dysfunkcją narządu wzroku. Wydawane jest w trzech wersjach: elektronicznej (html), w druku powiększonym i w brajlu. 

„Nasze Dzieci” - półrocznik dla rodziców, będący forum wymiany doświadczeń (nie tylko rodziców, ale także opiekunów, nauczycieli, wychowawców oraz rehabilitantów dzieci niewidomych i słabowidzących). Dużo uwagi poświęca się w nim metodom nauczania, urządzeniom ułatwiającym naukę oraz rehabilitacji i wypoczynkowi. Ukazuje się w druku powiększonym oraz wersji elektronicznej. 
„Pochodnia” - dwumiesięcznik dla osób niewidomych i słabowidzących. Zawiera reportaże i eseje przedstawiające realia życia osób z dysfunkcją wzroku oraz artykuły na temat zdrowia i najnowszych rozwiązań technicznych dla osób z niepełnosprawnością wzroku. Magazyn jest wydawany w brajlu, druku powiększonym oraz wersji elektronicznej (w formacie HTML, RTF) i na płycie CD (wykorzystanie mowy syntetycznej). 
Prenumerata wersji elektronicznej wszystkich czasopism jest bezpłatna.

A na zakończenie - polecam film animowany "N jak Niewidomy", który pokazuje jak pomagać osobom niewidzącym oraz z dysfunkcją wzroku (jest dostępny w serwisie YouYube na kanale Polskiego Związku Niewidomych)

Jak odczarować listopad? Listopadowe święta nietypowe: materiały dla nauczycieli

Listopad kojarzy się z deszczem, zimnem, ciemnymi porankami i szybko zapadającym zmrokiem, a często też ze smutkiem i melancholią. 

Trzeba więc wpuścić do przedszkolnych i szkolnych sal (i do domów!) światło, kolor, śmiech i zabawę. Doskonała okazję stwarzają tzw. święta nietypowe, których w tym miesiącu nie brakuje. 

Dziś obchodzimy bardzo lubiany przez dzieci Dzień Postaci z Bajek, a pod koniec listopada (25.11) będzie mieć swoje święto Pluszowy Miś - to chyba ulubieniec wszystkich dzieci... 

A już wkrótce - Europejski Dzień Zdrowego Jedzenia i Gotowania - 8.11 (inne smakowite święta to Dzień Placków Ziemniaczanych - 13.11 i Dzień Ciasta - 26.11).
Nie zapomnimy też o zwierzętach - przed nami Dzień Jeża (10.11) oraz Dzień Czarnego Kota (17.11). Młodsze i starsze dzieci czekają też z pewnością na Andrzejki - ale to dopiero pod koniec listopada (29.11).

Same pozytywne skojarzenia budzą: Dzień Dobroci (13.11) oraz Światowy Dzień Życzliwości i Pozdrowień (21.11).
I oczywiście święto, o którym nie można zapomnieć, czyli obchodzony na całym świecie Międzynarodowy Dzień Praw Dziecka (20.11).

Wiele przedszkoli po raz kolejny bierze udział w ogólnopolskim projekcie edukacyjnym "Kreatywne Dni Nietypowe", którego autorkami są nauczycielki Przedszkola nr 4 w Dąbrowie Górniczej. Celem projektu jest "wszechstronny rozwój dzieci w różnym wieku poprzez stwarzanie sytuacji sprzyjających aktywizowaniu myślenia, rozwijaniu kreatywności, budowaniu poczucia własnej sprawczości". Jego realizacja "pozwala połączyć edukację z dobrą zabawą".
Listopad to także miesiąc, w którym rozpoczyna się akcja "Pozytywna Uwaga" (to już 7. edycja!), zainicjowana przez rodziców dzieci ze Szkoły Podstawowej nr 42 w Warszawie. Jej celem jest zachęcenie nauczycieli do mądrego chwalenia uczniów (o akcji pisałam w tym wpisie).

A więc uśmiechajmy się, bawmy i świętujmy - na przekór listopadowej aurze!

Pamięć o bliskich, którzy odeszli: scenariusze zajęć dla dzieci w spektrum autyzmu

Zbliża się Święto Zmarłych (Wszystkich Świętych, Zaduszki)...
Wizyty na cmentarzu to nie tylko zapalanie zniczy i składanie kwiatów na nagrobnych płytach, ale przede wszystkim chwila, w której wspominamy naszych bliskich i inne ważne dla nas osoby. Najmłodsi często nawet ich nie znali, ale dzięki opowieściom i wspomnieniom możemy sprawić, że nie będą to dla dzieci anonimowe postaci. Pisze o tym w pełnym ciepła tekście „Nietypowy” sposób na obchodzenie Wszystkich Świętych Kamil Nowak (blog parentingowy Blog Ojciec).

Do odwiedzenia cmentarza ze szczególną delikatnością musimy przygotowywać dzieci ze spektrum autyzmu - te w wieku przedszkolnym i te nieco starsze. Materiały, które pomogą w tym zadaniu nauczycielom i rodzicom, zgromadziłam w wykazie "Przed Świętem Zmarłych: scenariusze zajęć dla dzieci w spektrum autyzmu" (są one dostępne online). Ułatwią rozmowę na trudne również dla nas tematy, pomogą dzieciom poznać tradycje i symbole związane z tym świętem (w Polsce i w innych krajach). Znajdziecie tu również praktyczne wskazówki oraz propozycje zajęć plastycznych i kolorowanki, które można pobrać i wydrukować.
W czasie zajęć edukacyjnych lub rodzinnych rozmów z młodszymi dziećmi przydatne mogą być również materiały edukacyjne dostępne w serwisie internetowym Dzieckiem bądź! ("Zasady zachowania się na cmentarzu dla dzieci - materiały do pobrania i wydrukowania").

Jeszcze więcej ciekawych materiałów (skłaniających do refleksji tekstów, propozycji książek dla dzieci, scenariuszy uroczystości i materiałów video) znajdziecie w moim ubiegłorocznym wpisie na blogu - "O przemijaniu..."

A na koniec proponuję Wam piosenkę o pielęgnowaniu pamięci o naszych bliskich, którzy odeszli. Napisałam ją wspólnie z AI (ja tekst, ona - czyli platforma Suno AI - muzykę)...

Czy to na rowerze, czy na hulajnodze, kiedy jadę w kasku - jestem bezpieczny na drodze!

"Jak szaleć, to z głową" - i o nią właśnie trzeba zadbać jadąc na rowerze, hulajnodze elektrycznej, wrotkach, rolkach, czy deskorolce. To formy aktywności ruchowej bardzo lubiane przez dzieci i młodzież. Koniecznie trzeba przy tym pamiętać o bezpieczeństwie i podczas jazdy nosić kask. Badania pokazują, że jego noszenie może znacząco zmniejszyć ryzyko urazów głowy. Rzecz jasna, powinien być odpowiednio dobrany i spełniać normę europejską. Warto też pamiętać o ochraniaczach na kolana i łokcie.
Projekt nowelizacji Prawa o ruchu drogowym nakłada na osoby w wieku do 16 lat obowiązek zakładania kasków w trakcie jazdy na rowerze i urządzeniach z napędem elektrycznym (np. na bardzo popularnej hulajnodze elektrycznej). Już teraz coraz częściej widuje się dzieci czy młodych ludzi jadących w kaskach, ale wciąż jest jeszcze wiele do zrobienia. No i dobrze byłoby, gdyby dorośli dawali przykład młodym ludziom i sami kaski zakładali.
Oczywiście ważna jest rola nauczycieli - powinni zachęcać dzieci do noszenia kasku i uświadamiać rodzicom wagę problemu. To sposób na kształtowanie u dzieci i młodzieży odpowiedzialności oraz nawyku dbania o własne zdrowie i bezpieczeństwo.
Możemy też włączyć się w skierowaną do dzieci i dorosłych kampanię społeczną „Kask nie boli”, której celem jest "zwiększenie świadomości na temat bezpieczeństwa podczas aktywności rekreacyjnych". Jej organizatorami są Fundacja TVP i TVP Info, a  patronat honorowy nad akcją objęła Rzeczniczka Praw Dziecka.
Ja przygotowałam dla Was plakat dla dzieci „W kasku jeżdżę bezpiecznie” (w formacie JPG) do pobrania i zamieszczenia np. na szkolnej czy przedszkolnej stronie internetowej.
W serwisie YouTube dostępne są też filmy edukacyjne dla dzieci i dorosłych - zebrałam je na plakacie interaktywnym w aplikacji Genially. Są wśród nich m. in.:

• "Bezpieczna frajda, czyli... kask na głowę i zabawa bez ryzyka!" - film opracowany przez Fundację Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie O ZDROWIE DZIECKA. Ponadto na stronie internetowej Fundacji możecie przeczytać .... artykuł oraz pobrać (w formacie PDF) i wydrukować plakaty profilaktyczne "Pamiętaj o kasku". 
• "Elementarz bezpiecznego poruszania się na rowerze, rolkach i hulajnodze" - film zrealizowany przez policjantów z Komendy Powiatowej Policji w Inowrocławiu i Komendy Wojewódzkiej Policji w Bydgoszczy, który ma na celu popularyzowanie prawidłowych zasad poruszania się po drogach. 
• "Dlaczego warto nosić kask? odpowiedź na przykładzie arbuza" - krótki, sugestywny film zrealizowany przez Wojewódzka Stację Pogotowia Ratunkowego w Szczecinie. 
• "Dlaczego trzeba zakładać kask na rower?" - film edukacyjny dla młodszych dzieci dostępny w serwisie Youtube na kanale Dzieci pytają, KOGUT RUBIN odpowiada. 
• "Jaki kask na rower" - poradnik, w którym specjalista z Bikeovo radzi rodzicom i opiekunom, jak dobrać kask dla młodego rowerzysty.
• "Bezpieczna jazda na rowerze z dziećmi" - krótki film edukacyjny dla dorosłych - rodziców i opiekunów o tym, jak zadbać o niezbędne akcesoria, zwłaszcza odpowiedni kask (film na kanale KROSS Bikes).

Na koniec polecam Wam jeszcze artykuł Magdy Ważnej pod znamiennym tytułem "Mamo, gdzie mój kask?". Nie potrzebujesz ustawy, żeby chronić swoje dziecko w serwisie Medonet. 

A więc - kask na głowę i w drogę!

Treningi pamięci dla seniorów - materiały na Międzynarodowy Dzień Osób Starszych (i na każdy inny dzień)

1 października (czyli dziś) obchodzimy Międzynarodowy Dzień Osób Starszych, 20 października obchodzimy Europejski Dzień Seniora, a 14 listopada przypada Światowy Dzień Seniora.
Wszyscy będziemy kiedyś seniorami (a niektórzy z nas już są) i wszyscy mamy w swoim otoczeniu osoby starsze - to nasi bliscy, sąsiedzi, może podopieczni. Trzeba koniecznie wspomagać pamięć, koncentrację, skupianie uwagi, logiczne myślenie, koncentrację i koordynację wzrokowo-ruchową, a także kreatywność osób starszych. Warto też zawczasu zadbać o naszą własną samodzielność, komfort życia i bezpieczeństwo w tym okresie - i ćwiczyć, najlepiej regularnie.
Pomogą w tym materiały, które zebrałam w kolekcji Wakelet "Treningi pamięci - ćwiczenia (nie tylko dla seniorów)" - znajdziecie tu wiele ciekawych i sprawdzonych ćwiczeń, treningi umysłu, zeszyty ćwiczeń z treningami funkcji poznawczych (również w wersji ukraińskiej), przykłady aplikacji na telefon i narzędzi terapeutycznych.

Czytanie, świadome zapamiętywanie (np. numery telefonów, zakupów do zrobienia), układanie puzzli, gry pamięciowe, liczenie w pamięci, rozwiązywanie krzyżówek, zagadek logicznych i rebusów, nauka języka obcego, a także ruch - to tylko niektóre ze sposobów na zachowanie dobrej pamięci i sprawności umysłu.